Środki stylistyczne

Anafora — powtórzenie tych samych słów lub zwrotów na początku kolejnych części tekstu (wersów lub zwrotek).

Przykłady anafor

I wabił nieustannych rozkwitów pośpiechem,
I nęcił ust zdyszanych tajemnym bezśmiechem,
I czarował zniszczotą wonnych niedowcieleń,
I kusił coraz głębiej — w tę zieleń, w tę zieleń! (B. Leśmian, „Topielec”)

Przeciwieństwem anafory jest epifora — powtórzenie tych samych słów lub zwrotów na końcu kolejnych segmentów tekstu.

Apostrofa – bezpośredni zwrot do adresata (osoby, bóstwa, idei, zjawiska itp.). Występuje w wołaczu lub mianowniku w funkcji wołacza.

Przykłady apostrof

Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie! (J. Kochanowski, „Na lipę”)
Litwo, ojczyzno moja, ty jesteś jak zdrowie (A. Mickiewicz, „Pan Tadeusz”)

Epitet – określenie innego wyrazu za pomocą przymiotnika, imiesłowu lub rzeczownika. Może odnosić się do cechy danej rzeczy lub wyrażać stosunek autora do niej.

Przykłady epitetów

Srebrzyste Świtezi błonie (A. Mickiewicz, „Świtezianka”)
Babcia w czarnych sukniach (T. Różewicz, „Przepaść”)

Metafora (przenośnia) – połączenie słów, które nabiera nowego, innego znaczenia niż pierwotne znaczenie słów, z których się składa.

Neologizm — nowo powstały wyraz.

Przykłady neologizmów

Jakim śmiechem pośmieszyć, jakim smutkiem posmęcić? (B. Leśmian, „Ballada dziadowska”)

Ożywienie (animizacja) – przypisanie przedmiotom lub zjawiskom właściwości odpowiednich dla istot żywych.

Przykłady ożywień

Cicho, cicho, nie budźmy śpiącej wody w kotlinie. (K. Przerwa-Tetmajer, „Melodia mgieł nocnych”) → sen jest cechą istoty żywej.

Powtórzenie – wyraz, fraza lub inna część tekstu pojawia się wielokrotnie w danej wypowiedzi.

Przykłady powtórzeń

I kusił coraz głębiej — w tę zieleń, w tę zieleń! (B. Leśmian, „Topielec”)

Porównanie — zestawienie dwóch zjawisk, skupiające się na ich wspólnych cechach lub podobieństwach. Oba człony najczęściej łączą wyrazy takie jak: jak, jako, niby, jakby, niż.

Przykłady porównań

Imię moje tak przeszło jako błyskawica. (J. Słowacki, „Testament mój”)

Pytanie retoryczne — pytanie, na które nadawca nie oczekuje odpowiedzi; stawia je, aby skłonić czytelnika do refleksji.

Przykłady pytań retorycznych

Gdzież jest król, co na rzezie tłumy te wyprawia?
Czy dzieli ich odwagę, czy pierś sam nadstawia? (A. Mickiewicz, „Reduta Ordona”)

Uosobienie (personifikacja) – przypisanie przedmiotom, zjawiskom lub zwierzętom cech, umiejętności i zachowań charakterystycznych dla ludzi.

Przykłady personifikacji

Bocian, miasta mieszkaniec, mówił jeleniowi:
„Ty kunsztu lekarstw nie znasz”.
Jeleń mu odpowie: „Prawdę mówisz, bocianie, lekarstw nie rozumiem,
Ale ty leczysz, a ja chorować nie umiem.” (I. Krasicki, „Bocian i jeleń”) → zwierzęta potrafią ze sobą rozmawiać.

Wyliczenie – wymienianie kilku elementów, które łączy pewna cecha lub związek, jeden za drugim.

Wyraz dźwiękonaśladowczy (onomatopeja) – wyraz naśladujący dźwięki lub odłgosy (w tym odgłosy zwierząt).

Przykłady wyrazów dźwiękonaśladowczych

Wtem wiatr zaszumiał po gęstym lesie. (A. Mickiewicz, „Świtezianka”)

Zdrobnienie — służy do nazywania rzeczy małych i młodych lub wyrażenia stosunku emocjonalnego (najczęściej pozytywnego, ale również ironii lub kpiny).

Przykłady zdrobnień

Chateczka moja stąd niedaleka (A. Mickiewicz, „Świtezianka”)

Zgrubienie — służy do nazywania rzeczy dużych lub wyrażenia stosunku emocjonalnego (najczęściej negatywnego).

Przykłady zgrubień

Brody ich długie, kręcone wąsiska (…) (A. Mickiewicz, „Powrót taty”)