Zdania współrzędnie i podrzędnie złożone

Zdania złożone podrzędnie to zdania zbudowane ze zdań składowych, w których jedno z nich jest zdaniem nadrzędnym względem pozostałych.

Rodzaje zdań złożonych podrzędnie:

• przydawkowe – zdanie podrzędne odpowiada na pytania przydawki, np.:
  Przeczytałam książkę, (jaką?) którą poleciła mi koleżanka.
  Przeczytałam książkę zdanie nadrzędne którą poleciła mi koleżanka zdanie podrzędne przydawkowe

• dopełnieniowe – zdanie podrzędne odpowiada na pytania dopełnienia, np.:
  Nie spodziewałem się, (czego?) że tak zareagują.
  Nie spodziewałem się zdanie nadrzędne że tak zareagują zdanie podrzędne dopełnieniowe

• okolicznikowe – zdanie podrzędne odpowiada na pytania okolicznika, np.:
  Przyjadę do ciebie, (kiedy?) gdy przestanie padać.
  Uwaga! Należy pamiętać o rodzajach okolicznika.
  Przyjadę do ciebie zdanie nadrzędne gdy przestanie padać zdanie podrzędne okolicznikowe czasu

• podmiotowe – zdanie podrzędne odpowiada na pytania: kto?, co?, np.:
  Najlepszym przyjacielem jest ten, (kto?) kto zawsze ci pomoże.
  Najlepszym przyjacielem jest ten zdanie nadrzędne kto zawsze ci pomoże zdanie podrzędne podmiotowe

• orzecznikowe – zdanie podrzędne odpowiada na pytania orzecznika, czyli: jaki jest?, czym jest?, kim jest?, jaki był?, czym był?, np.:
  Ania jest dla mnie kimś, (kim jest?) komu ufam.
  Ania jest dla mnie kimś zdanie nadrzędne komu ufam zdanie podrzędne orzecznikowe

Zdania złożone współrzędnie to zdania złożone z pojedynczych zdań składowych połączonych przecinkami i/lub spójnikami.

Rodzaje zdań złożonych współrzędnie:

• łączne – informują o czynnościach współistniejących. Stosuje się w nich jedynie następujące spójniki: i, oraz, ani, jak, też, także, jakże, np.:
  Siedzę na krześle i czytam gazetę.

• rozłączne – zdania, których części składowe się rozłączają dzięki spójnikom lub, albo, bądź, czy, przed którymi także nie stawiamy przecinków, np.:
  Pojedziemy nad morze lub w góry.

• przeciwstawne – w tych zdaniach jedna część składowa przeciwstawia się drugiej. Zdania tego typu są połączone spójnikami a, ale, lecz, zaś, wszakże, natomiast, jednak, przeciwnie, tymczasem.
  Uwaga! Przed tymi spójnikami stawia się przecinek, np.:
  Nauczyłem się wszystkich wzorów, ale nie umiem z nich korzystać.

• wynikowe – zdania, w których treść jednego zdania składowego wynika z drugiego dzięki zastosowanym spójnikom więc, zatem, toteż, dlatego. Uwaga! Przed tymi spójnikami stawia się przecinek, np.:
  Padało, więc nie wyszliśmy na spacer.

Podstawowa różnica między zdaniami złożonymi współrzędnie i podrzędnie:

Każde ze zdań złożonych współrzędnie mogłoby istnieć bez drugiego, np.: Wyszło słońce, więc pojechaliśmy na plażę. Jeśli usunęlibyśmy jedno ze zdań, to drugie i tak stanowiłoby sensowną całość. Natomiast zdanie podrzędne nie mogłoby istnieć bez zdania nadrzędnego, np. Zadzwonię, (kiedy?) kiedy wrócisz do domu. Tylko pierwsze ze zdań przekazuje pełną informację. Drugie natomiast (kiedy wrócisz do domu) jest niejako urwane, ponieważ nie wiemy, co się wtedy stanie.