Ortografia

Ó należy pisać:

• gdy wymienia się na o, np. mówić – mowa;
• gdy wymienia się na a, np. mówić – mawiać;
• gdy wymienia się na e, np. kościół – kościele;
• na początku niektórych wyrazów, np. ów, ósmy, ówczesny;
• w dopełniaczu liczby mnogiej rzeczowników rodzaju męskiego, np. komputerów, psów;
• w wyrazach zakończonych na -ów, -ówka i -ówna, np. gotów, złotówka, Czubówna.
  Wyjątki: zasuwka, skuwka, wsuwka.

U należy pisać:

• w rzeczownikach zakończonych na -unek, np. pakunek, rachunek;
• w zdrobnieniach i zgrubieniach zakończonych na -uś, -us i -uch, np. mężuś, zgrywus, pastuch;
• w przymiotnikach zakończonych na -utki i -uśki, np. milutki, maluśki;
• w formach czasu teraźniejszego czasowników z -uj-, np. gotuję, dziękujesz;
• na końcu wyrazów, np. prezentu, maku.

Rz należy pisać:

• gdy wymienia się na r, np. morze – morski;
• po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np. przyroda, wrzątek;
  Wyjątki: pszczoła, pszenica, bukszpan, wszyscy, wszędzie, Pszczyna
  oraz stopień wyższy i najwyższy przymiotników: większy, piękniejszy
• w rzeczownikach rodzaju męskiego zakończonych na -arz i -erz, np. kałamarz, kątomierz;
• w nazwach zawodów i wykonawców zakończonych na -arz, -erz i -mistrz, np. weterynarz, zegramistrz.

Ż należy pisać:

• gdy wymienia się na dz, np. pieniążek – pieniądz;
• gdy wymienia się na z lub ź (zi), np. każę – kazać, duży – duzi;
• gdy wymienia się na h, np. drużyna – druh;
• gdy wymienia się na s, np. papież – papieski;
• gdy wymienia się na g, np. rożek – róg;
• po spółgłoskach l, ł, r, n, np. lżej, małżonka, oranżeria;
• w rzeczownikach rodzaju żeńskiego zakończonych na -aż i -eż, np. kradzież;
  Wyjątek: twarz
• w rzeczownikach rodzaju męskiego obcego pochodzenia zakończonych na -aż, np. reportaż;
• w cząstkach -że i -ż, np. chodźże, ależ.

Rz należy pisać:

• w rzeczownikach rodzaju męskiego zakończonych na -arz i -erz, np. kałamarz, kątomierz;
• w nazwach zawodów i wykonawców zakończonych na -arz, -erz i -mistrz, np. weterynarz, zegarmistrz.

Ż należy pisać:

• w rzeczownikach rodzaju żeńskiego zakończonych na -aż i -eż, np. kradzież;
  Wyjątek: twarz
• w rzeczownikach rodzaju męskiego obcego pochodzenia zakończonych na -aż, np. reportaż;
• w cząstkach -że i -ż, np. chodźże, ależ.

Ch należy pisać:

• gdy wymienia się na sz, np. orzech – orzeszek;
• po spółgłosce s, np. schody;
• zazwyczaj w wyrazach rodzimych , np. chować;
• zazwyczaj na końcu wyrazu, np. strach.

H należy pisać:

• gdy wymienia się na ż, np. druh – drużyna;
• gdy wymienia się na z, np. błahy – błazen;
• gdy wymienia się na g, np. wahać się – waga;
• w rozpoczynających wyrazy cząstkach typu hekto-, helio-, hipo-, hydro-, np. hektolitr, hydromechanika;
• w większości imion, np. Henryk, Halina, Hubert, Hipolit.

Ę należy pisać, gdy:

• występuje na końcu czasownika w 1. os. lp., np. (ja) gotuję, piszę;
• występuje w formach czasu przeszłego przed spółgłoską ł, np. płynęła, zginęła;
• występuje w formach czasu przeszłego przed spółgłoską l, np. płynęli, zginęli;
• występuje na końcu rzeczownika rodzaju żeńskiego w bierniku liczby pojedynczej, np. (widzę) zasłonę, lodówkę;
• wymienia się na ą, np. węże – wąż, zęby – ząb.

Em należy pisać, gdy:

• występuje na końcu czasowników koniugacji III (tzw.-e) w 1. os. lp. , np. (ja) wiem, rozumiem;
• występuje na końcu czasownika w 1. os. lp. rodzaju męskiego w czasie przeszłym, np. chciałem, robiłem;
• występuje na końcu rzeczownika rodzaju męskiego i nijakiego w narzędniku liczby pojedynczej, np. (z) bohaterem, dzieckiem.

Em i en należy pisać:

• w wyrazach rodzimych przed przyrostkami -ka i -ko, np. stajenka, słonko;

Ą należy pisać, gdy:

• występuje na końcu rzeczownika rodzaju żeńskiego w narzędniku liczby pojedynczej, np. (idę) z Anią, dziewczyną;
• występuje na końcu czasownika w 3. os. lm., np. (oni) idą, gotują;
• wymienia się na ę, np. ząb – zęby, wąż – wężyk.

Om należy pisać, gdy:

• występuje na końcu rzeczownika w celowniku liczby mnogiej , np. dziewczynom, plecakom.

Om i on należy pisać:

• w wyrazach zapożyczonych, np. konto, kombatant.

Ę należy pisać, gdy:

• występuje na końcu czasownika w 1. os., lp., np. (ja) gotuję, (ja) piszę;
• występuje w formach czasu przeszłego przed spółgłoską ł, np. płynęła, zginęła;
• występuje w formach czasu przeszłego przed spółgłoską l, np. płynęli, zginęli;
• występuje na końcu rzeczownika rodzaju żeńskiego w bierniku liczby pojedynczej, np. (widzę) zasłonę, lodówkę.

E należy pisać, gdy:

• występuje na końcu czasownika w 3. os. lp., np. (on) gotuje, (ona) pisze.
• występuje na końcu rzeczownika rodzaju żeńskiego w celowniku liczby pojedynczej, np. (dam to) mamie, nauczycielce.

Głoski można podzielić ze względu na sposób ich wymawiania na:

• dźwięczne – wszystkie samogłoski i część spółgłosek, które powodują drganie wiązadła głosowego w trakcie ich wymawiania, np. b, g, w.
• bezdźwięczne – niektóre spółgłoski niewymagające drgania wiązadła głosowego w krtani podczas ich wymawiania, np. p, k, f.

W języku polskim często możemy zauważyć, że wymowa danego wyrazu różni się od jego zapisu. Dzieje się tak m.in. z powodu upodobnienia pod względem dźwięczności, które zachodzi między spółgłoskami.

Rz należy pisać p, b, t, k, g, ch, j, w (przygoda, wrzask).
Wyjątki: pszczoła, pszenica, bukszpan, wszyscy, wszędzie, Pszczyna oraz stopień wyższy i najwyższy przymiotników: większy, piękniejszy.

Uwaga! W niektórych wyrazach rz wymawiamy jak sz, np. trzeba [tszeba], przyroda [pszyroda] itd. W tych wyrazach zachodzi ubezdźwięcznienie. Głoski takie jak p, t, k, ch są głoskami bezdźwięcznymi, upodabniają zatem do siebie głoski występujące po nich – stąd trzask [tszask] (bezdźwięczne t spowodowało utratę dźwięczności głoski rz), ale drzazga [drzazga] (zarówno głoska d, jak i głoska rz są dźwięczne, zatem nie zachodzi żadna zmiana).

Kiedy piszemy -i?

We wszystkich wyrazach, które w mianowniku kończą się na -ea, np. Korea – Korei. Podobnie jest z zakończeniami typu -samogłoska + ja (-aja, -eja itd.), np. Maja – Mai, szyja – szyi.

W wyrazach rodzimych lub dawno zapożyczonych, np. ziemia – ziemi, brukselka – brukselki.

Kiedy piszemy -ji?

Kiedy wyraz w mianowniku kończy się na -cja, -zja, -sja, to w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej oraz w dopełniaczu liczby mnogiej przyjmuje końcówkę -cji, -zji, -sji, np. akcja – akcji, inwazja – inwazji, presja – presji.

Kiedy piszemy -ii?

W wyrazach zapożyczonych, np. anemia – anemii, geografia – geografii.

Wyrazy zakończone na -nia

Kiedy wyraz w mianowniku kończy się na -nia, to należy sprawdzić, w jaki sposób go wymawiamy.
Jeśli w mianowniku wymawiamy wyraz z końcówką -[ńa], np. Gdynia, to w pozostałych przypadkach należy zapisywać jedno -i, np. Gdyni.
Jeśli w mianowniku wymawiamy wyraz z końcówką -[ńja], np. Dania, to w pozostałych przypadkach należy zapisać końcówkę -ii, np. Danii.

Podsumowanie:

Ą piszemy na końcu rzeczownika rodzaju żeńskiego w narzędniku liczby pojedynczej, np.
(idę) z Anią, dziewczyną
(rozmawiam) z koleżanką, z mamą

Om piszemy na końcu rzeczownika w celowniku liczby mnogiej, np.
(przyglądam się) dziewczynom, plecakom
(dam to) córkom, psom

Zasady pisowni i:

• występuje po spółgłoskach s, c, z, gdy wymawiamy [ś, ć, ź], np. siano, bocian;
• występuje na początku wyrazów przed spółgłoską, np. igła, impuls;
• występuje po wszystkich innych spółgłoskach w wyrazach, w których nie piszemy j, np. biurko, hipopotam, kino.

Zasady pisowni j:

• występuje po spółgłoskach s, c, z, gdy wymawiamy [sj, cj, zj], np. Azja, agresja, akacja;
• występuje po cząstce zd-, np. zdjęcie, zdjąć;
• występuje na początku wyrazów w połączeniach ja, je, jo, jó, ję, ją, np. jazda, jogurt, Justyna;
• po innych spółgłoskach występuje wyłącznie w niewielkiej grupie wyrazów obcego pochodzenia, np. Skopje (stolica Macedonii Północnej)

Ni należy pisać, gdy:

• występuje przed samogłoską, np. niebo, niania;
• występuje na końcu wyrazu w dopełniaczu liczby mnogiej, np. koni, słoni;
• występuje na końcu czasownika w 3. os. lp., np. goni (cz. teraźniejszy), zasłoni (cz. przyszły).

Ń należy pisać, gdy:

• występuje przed spółgłoską, np. bańka;
• występuje na końcu wyrazu w mianowniku liczby pojedynczej, np. koń, słoń;
• występuje na końcu czasownika trybu rozkazującego, np. omiń, rozwiń.

Przymiotniki złożone to takie, które składają się z więcej niż jednego członu.

Przykłady przymiotników złożonych: biało-czerwony, dolnośląski, polsko-ukraiński, szarobrązowy.

Przymiotniki złożone należy zapisywać łącznie, kiedy mówimy m.in.:

• o zmieszanych barwach, np. szarobrązowy – barwa między szarym a brązowym;
• o różnych odcieniach, np. ciemnoczarny, jasnobłękitny;
• o innych wyrazach, w których jeden ze członów jest podrzędny, czyli mniej istotny, np. górnośląski – górno jest tylko doprecyzowaniem nazwy śląski.

Przymiotniki złożone należy zapisywać z łącznikiem, kiedy oba człony są równorzędne, czyli tak samo istotne, np.

• słownik polsko-niemiecki – słownik dotyczy zarówno języka polskiego, jak i niemieckiego;
  
• flaga biało-czerwona – flaga składa się z dwóch kolorów: białego i czerwonego;
• umowa francusko-niemiecka – umowa została zawarta między dwoma państwami: Francją i Niemcami.

Uwaga! Podobnie jest z nazwami województw!
Zachodniopomorskie – nazwa informuje nas o tym, że jest to teren na zachodzie Pomorza, natomiast kujawsko-pomorskie – nazwa informuje nas o tym, że jest to teren złożony z Pomorza i z Kujaw (obie nazwy są dla siebie równorzędne).

Rz należy pisać, gdy:

• wymienia się na r, np. morze – morski;
• pojawia się po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np. przyroda, brzydki, trzeba, drzwi, chrząstka, grzmot, wrzątek.

Ż należy pisać, gdy:

• wymienia się na g, np. rożek – róg;
  
• wymienia się na dz, np. pieniążek – pieniądz;
  
• wymienia się na z, np. każę – kazać;
  
• wymienia na zi, np. duży – duzi;
  
• wymienia się na h, np. drużyna – druh;
  
• wymienia się na s, np. papież – papieski;
  
• pojawia się po spółgłoskach r, l, ł, np. rżenie, małżeństwo.

Ó należy pisać, gdy:

• wymienia się na o, np. mówić – mowa;
• wymienia się na a, np. mówić – mawiać;
• wymienia się na e, np. kościół – kościele;
• pojawia się w końcówce -ów, np. głów, zdrów;
• pojawia się w końcówce -ówka, np. złotówka, wiatrówka.

Ch należy pisać, gdy:

• wymienia się na sz, np. orzech – orzeszek;
• znajduje się na końcu wyrazu, np. strach;
• pojawia się po spółgłosce s, np. schody.

Rz należy pisać, gdy:

• wymienia się na r, np. morze – morski;
• pojawia się po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np. przyroda, brzydki, trzeba, drzwi, chrząstka, grzmot, wrzątek.

Ż należy pisać, gdy:

• wymienia się na g, np. rożek – róg;
• wymienia się na dz, np. pieniążek – pieniądz;
• wymienia się na z, np. każę – kazać;
• wymienia na zi, np. duży – duzi;
• wymienia się na h, np. drużyna – druh;
• wymienia się na s, np. papież – papieski;
• pojawia się po spółgłoskach r, l, ł, np. małżeństwo.

Ó należy pisać, gdy:

• wymienia się na o, np. mówić – mowa;
• wymienia się na a, np. mówić – mawiać;
• wymienia się na e, np. kościół – kościele;
• pojawia się w końcówce -ów, np. głów, zdrów;
• pojawia się w końcówce -ówka, np. złotówka, wiatrówka.

Ch należy pisać, gdy:

• wymienia się na sz, np. orzech – orzeszek;
• znajduje się na końcu wyrazu, np. strach;
• pojawia się po spółgłosce s, np. schody.

Pisownia wielkich i małych liter należy do trudniejszych zagadnień w ortografii, gdyż zasady mają charakter konwencjonalny, a co za tym idzie, nie zawsze logiczny. Przykładowo nazwy mieszkańców państw piszemy wielką literą (Polak, Włoch), ale nazwy mieszkańców miast małą (warszawianin, londyńczyk). Podobnie jest w przypadku nazw własnych – w nazwach alei zapisujemy wielkimi literami wszystkie człony (Aleje Jerozolimskie, Aleja Najświętszej Maryi Panny), zaś w nazwach ulic słowo ulica zapisujemy małą literą (ulica Piotrkowska, ulica Szeroka).

Generalnie jednak zasady pisowni wielkich i małych liter opierają się na trzech głównych kryteriach:

1. składniowym – wielką literą zaczynamy każde wypowiedzenie;
2. znaczeniowym – wielką lub małą literę piszemy w zależności od tego, co słowa lub nazwy oznaczają;
3. grzecznościowym – ze względów uczuciowych bądź dla podkreślenia ważności lub okazania szacunku możemy zapisać wielką literą rzeczowniki pospolite (Naród, Ojczyzna, Pani), a także zaimki (Wasza, Twój).

Zasad dotyczących pisowni wielkich i małych liter ze względów znaczeniowych jest tak wiele, że podzieliliśmy je na kilka mniejszych grup:

Podstawy: pisownia wielkiej litery na początku wypowiedzenia oraz pisownia imion i nazwisk, pisownia nazw państw i miast itd.

Miejsca: pisownia nazw geograficznych, nazw obiektów w mieście, nazw ulic itd.

Kultura, ludzie, organizacje: pisownia nazw mieszkańców, nazw świąt, tytułów itd.

Przymiotniki: pisownia przymiotników.

Wielką literą zapisujemy:

• nazwy miast, np. Warszawa;
• nazwy dzielnic, np. Wrzeszcz
• nazwy ulic i alei, np. Długa;
• nazwy osiedli, np. Saska Kępa;
• wszystkie nazwy własne, np. Biblioteka Śląska, Stadion Narodowy.

Wyrazy, które znajdują się przed nazwami własnymi, np. park, fontanna, skwer zapisujemy małą literą, np. fontanna Neptuna, park Regana.

Zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego od 1 stycznia 2026 roku niektóre z powyższych zasad ulegną zmianie.

Nazwy własne należy zapisywać wielką literą, np.

• nazwy państw, np. Rzeczpospolita Polska lub Polska, Republika Włoska lub Włochy;
• nazwy miast, np. Warszawa, Praga, Berlin;
• nazwy rzek, np. Wisła, Odra, Motława;
• nazwy wsi, np. Jodłowno.

Wielką literą zapisujemy:

• nazwy (hipotetycznych) mieszkańców planet, np. Ziemianin, Marsjanin;
• nazwy mieszkańców kontynentów , np. Azjata, Afrykańczyk (Afrykanin), Europejczyk;
• nazwy mieszkańców państw, np. Polak, Japończyk, Niemiec;
• nazwy mieszkańców regionów, np. Pomorzanin, Sardyńczyk, Kaszub, Prowansalczyk.

Małą literą zapisujemy:

• nazwy mieszkańców miast i wsi, np. warszawianin, wąchocczanin;
• nazwy mieszkańców dzielnic, np. mokotowianin.

Zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego od 1 stycznia 2026 roku niektóre z powyższych zasad ulegną zmianie.

Wielką literą piszemy:

• nazwy (hipotetycznych) mieszkańców planet, np. Ziemianin, Marsjanin;
• nazwy mieszkańców kontynentów , np. Azjata, Afrykańczyk (Afrykanin), Europejczyk;
• nazwy mieszkańców państw, np. Polak, Japończyk, Niemiec;
• nazwy mieszkańców regionów, np. Pomorzanin, Sardyńczyk, Kaszub, Prowansalczyk.

Małą literą piszemy:

• nazwy mieszkańców miast i wsi, np. warszawianin, wąchocczanin;
• nazwy mieszkańców dzielnic, np. mokotowianin.

Wielką literą piszemy:

• nazwy świąt, np. Boże Narodzenie, Wielkanoc;
• dni świąteczne , np. Dzień Babci, Dzień Niepodległości.

Małą literą piszemy:

• nazwy obrzędów i zwyczajów, np. andrzejki, mikołajki.

Tytuły książek (w tym słowników)

Tylko pierwszy człon tytułu zapisujemy wielką literą, np.: Quo vadis, Słownik języka polskiego.
Uwaga! Jeśli dalsze człony tytułu są nazwami własnymi, należy zapisywać je wielką literą, np. Pan Tadeusz, Ania z Zielonego Wzgórza.

Tytuły czasopism

Wszystkie człony, oprócz przyimków i spójników, należy zapisywać wielką literą, np. Gazeta Wyborcza, Życie na Gorąco, Chwila dla Ciebie.

Tytuły filmów

Tylko pierwszy człon tytułu zapisujemy wielką literą, np. Igrzyska śmierci, Stowarzyszenie umarłych poetów.
Uwaga! Jeśli dalsze człony tytułu są nazwami własnymi, należy zapisywać je wielką literą, np. Harry Potter i więzień Azkabanu.

Małą literą zapisujemy:

• przymiotniki pochodzące od nazw państw i miast, np. polski, francuska, warszawski, poznański;
• nazwy obrzędów i zwyczajów, np. andrzejki, mikołajki.

Wielką literą zapisujemy:

• pierwsze człony tytułów książek;
• nazwy zabytków, np. Łazienki;
• nazwy świąt, np. Boże Narodzenie, Wielkanoc;
• dni świąteczne , np. Dzień Babci, Dzień Niepodległości.

Wielką literą zapisujemy:

• imiona, np. Anna, Basia, Marek;
• nazwiska, np. Kowalski, Nowak;
• pseudonimy, np. Rudy, Robak;
• nazwy mieszkańców kontynentów, np. Azjatka, Afrykańczyk;
• nazwy mieszkańców państw, np. Polak, Japończyk;
• nazwy mieszkańców regionów, np. Pomorzanin, Sardyńczyk, Kaszub;
• nazwy (hipotetycznych) mieszkańców planet, np. Marsjanin;
• nazwy fikcyjnych postaci (baśniowych, literackich), np. Czerwony Kapturek, Królewna Śnieżka;
• nazwy rodów i dynastii, np. Piastowie;
• nazwy członków ras, narodów i szczepów, np. Słowianin;
• nazwy bogów i bóstw, np. Perun, Apollo.

Małą literą zapisujemy:

• nazwy mieszkańców miast i wsi, np. warszawianin, gdańszczanka, wąchocczanie;
• nazwy członków społeczności wyznaniowych, np. chrześcijanin, buddysta;
• nazwy członków zgromadzeń zakonnych, np. jezuita, dominikanka;
• nazwy osób utworzone od imion (nazw) własnych, np. piłsudczyk;

Małą literą zapisujemy

• przymiotniki pochodzące od nazw krajów i miast, np. włoski, wenecki;

Wielką literą zapisujemy:

• przymiotniki należące do nazw instytucji, np. Unia Europejska, Organizacja Narodów Zjednoczonych;
• przymiotniki należące do nazw krajów, np. Stany Zjednoczone;
• inne nazwy własne, np. Uniwersytet Warszawski;
• przymiotnik utworzony od nazwiska autora dotyczący jego dzieła, np. tragedia Szekspirowska.

Zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego od 1 stycznia 2026 roku niektóre z powyższych zasad ulegną zmianie.

„Nie” piszemy łącznie:

• z rzeczownikami, np. nieprawda, niebezpieczeństwo, w tym również z rzeczownikami odczasownikowymi, np. niewymaganie;
• z przymiotnikami w stopniu równym, np. niemądry, niesympatyczny;
• z imiesłowami przymiotnikowymi, np. nieodstający;
• z przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu równym, np. niemądrze, nieźle.

„Nie” piszemy rozdzielnie:

• z czasownikami, np. nie krzycz, w tym również z formami bezosobowymi, bezokolicznikami i imiesłowami przysłówkowymi, np. nie wiadomo, nie chodzić, nie spojrzawszy;
• z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie lepsza, nie najlepsza;
• z przysłówkami, np. nie dziś, nie tutaj;
• z przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie lepiej, nie najlepiej;
• z liczebnikami, np. nie pięć, nie szósty;
• z zaimkami, np. nie ona, nie każde;
• z partykułami, np. nie lada, nie tylko.

Zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego od 1 stycznia 2026 roku niektóre z powyższych zasad ulegną zmianie.

„Nie” piszemy łącznie:

• z rzeczownikami, np. nieprawda, niebezpieczeństwo, w tym również z rzeczownikami odczasownikowymi, np. niewymaganie;

• z przymiotnikami w stopniu równym, np. niemądry, niesympatyczny;
• z imiesłowami przymiotnikowymi, np. nieodstający;

• z przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu równym, np. niemądrze, nieźle.

„Nie” piszemy rozddzielnie:

• z czasownikami, np. nie krzycz, w tym również z formami bezosobowymi, bezokolicznikami i imiesłowami przysłówkowymi, np. nie wiadomo, nie chodzić, nie spojrzawszy;

• z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie lepsza, nie najlepsza;
• z przysłówkami, np. nie dziś, nie tutaj;
• z przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie lepiej, nie najlepiej;
• z liczebnikami, np. nie pięć, nie szósty;
• z zaimkami, np. nie ona, nie każde;

• z partykułami, np. nie lada, nie tylko.

Zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego od 1 stycznia 2026 roku niektóre z powyższych zasad ulegną zmianie.

„Nie” z rzeczownikami zazwyczaj piszemy łącznie, np. nieprawda, niebezpieczeństwo.

Uwaga! „Nie” z rzeczownikami piszemy rozdzielnie, jeśli:

• rzeczownik jest przeciwstawieniem, np. To nie prawda, lecz kłamstwo.
  
• rzeczownik użyty jest w funkcji orzecznika, np. Nie sztuka nauczyć się tego na pamięć.

„Nie” piszemy łącznie:

• z przymiotnikami w stopniu równym, np. niemądry, niesympatyczny;
• z przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu równym, np. niemądrze, nieźle;
• z imiesłowami przymiotnikowymi, np. niepiszący.

„Nie” piszemy rozddzielnie:

• z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie lepsza, nie najlepsza;
• z przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie lepiej, nie najlepiej;
• z przysłówkami niepochodzącymi od przymiotnika, np. nie dziś, nie tutaj;
• zawsze, kiedy „nie” stanowi wyraźne zaprzeczenie, np. nie mądry, lecz głupi.

Zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego od 1 stycznia 2026 roku niektóre z powyższych zasad ulegną zmianie.

„Nie” z imiesłowami przymiotnikowymi (zarówno czynnymi, jak i biernymi) piszemy łącznie, czyli tak samo jak z przymiotnikami w stopniu równym, np. niepiszący, nienapisany.

„Nie” z imiesłowami przysłówkowymi (zarówno współczesnymi, jak i uprzednimi) piszemy rozdzielnie, czyli tak samo jak z czasownikami, np. nie czytając, nie przeczytawszy.

Cząstki -bym, -byś, -by piszemy łącznie:

• z czasownikami w formie osobowej (jeśli występują za nimi), np. napisałabym, grałby; w tym również z użytymi bezosobowo, np. wydawałoby się;
  
• z większością spójników i partykuł, np. aby, żeby, czyżby;
  
• w wyrazach porównawczych, np. niby, jakby.

Cząstki -bym, -byś, -by piszemy rozdzielnie:

• jeśli występują przed czasownikiem, np. bym napisała, by grał;
  
• z czasownikami w formie bezosobowej, które kończą się na -no i -to, np. zrobiono by, grano by;
  
• z bezokolicznikami, np. powiedzieć by;
  
• z wyrazami w funkcji czasownikowej, np. warto by, można by;
  
• z wyrazami winien, powinien, np. powinien by.

Zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego od 1 stycznia 2026 roku niektóre z powyższych zasad ulegną zmianie.

Cząstki słowotwórcze typu mini, maksi, super, hiper, multi, wice itp. piszemy łącznie z wyrazem, z którym się łączą, np. minispódniczka, hipermarket, multikino.

Wyjątek stanowi pisownia cząstek słowotwórczych z wyrazami zapisywanymi wielką literą – w takich połączeniach stosujemy łącznik, np. super-Polak.

Wyjątkiem są również przedrostki niby- oraz quasi-, które również zapisujemy z łącznikiem, np. quasi-naukowiec.

Uwaga! Gdy niby jest częścią nazw naukowych/miejscowych, stosujemy pisownię łączną bez łącznika, np. nibynóżki, Nibylandia, natomiast gdy występuje jako przyimek w funkcji porównawczej, stosujemy pisownię rozłączną, np. Zachowywał się niby normalnie.

Gdy cząstki mini, maksi, ekstra itp. występują za rzeczownikiem, pełnią funkcję przymiotnika i zapisujemy je rozdzielnie, np. sukienka maksi.

Zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego od 1 stycznia 2026 roku niektóre z powyższych zasad ulegną zmianie.

Homonimy to wyrazy, które mają identyczną pisownię albo wymowę, ale różnią się znaczeniem, np. morze i może; cis (dźwięk lub roślina).